جنگ روسیه و گرجستان از یک سو و توافق نهایی لهستان و آمریکا درخصوص نصب سپر موشکی آمریکا در لهستان با وجود مخالفت‌های روسیه از سوی دیگر، نشانگان درگرفتن جنگ سرد دیگری را بیشتر از همیشه کرده است.
هفته گذشته آمریکا و لهستان سرانجام درخصوص توافقنامه موشکی‌ای که به آمریکا اجازه می‌دهد بخشی از سامانه دفاع موشکی خود را در خاک لهستان مستقر کند، به توافق نهایی رسیدند. این در حالی است که در طول ماه گذشته این‌گونه وانمود می‌شد که مذاکرات طرفین برای دستیابی به این توافقنامه به بن بست رسیده است.
در ماه جولای مذاکرات آمریکایی‌ها با دولت جمهوری چک درباره نصب یک ایستگاه راداری که بخشی از سامانه سپر دفاع موشکی آمریکاست در خاک این کشور به توافق انجامید. اما مذاکرات آمریکا با لهستان کماکان در حال انجام بود. برخلاف جمهوری چک، لهستان در عوض صدور اجازه برای نصب سامانه دفاع موشکی آمریکا در خاک خود، خواستار برخی امتیازات نظیر نوسازی ارتش خود بود که البته در نهایت مورد قبول واشنگتن قرار گرفت.
براساس این توافقنامه آمریکا می‌تواند 10 موشک رهگیر را در خاک لهستان مستقر کند. آمریکا اعلام کرده است که قصد دارد این سامانه موشکی رابا هدف محافظت از اروپا در برابر تهدید موشکی کشورهایی که واشنگتن آنها را کشورهای شرور نام نهاده است، در اروپای شرقی مستقر کند. اما امضای توافقنامه میان آمریکا و لهستان، خشم مقامات روسی را آنچنان برانگیخت که جامعه جهانی شاهد شدیدترین تهدیدهای روسیه علیه این طرح بود. آناتولی نوگوویتسین، ژنرال ارشد ارتش روسیه آنچنان خشمگین شد که لهستان را به حمله اتمی تهدید کرد. از سوی دیگر دیمیتری مدودف، رئیس‌جمهور روسیه نیز با انتقاد از امضای این توافقنامه هدف اصلی آن را تضعیف روسیه اعلام کرد و از اقدامات متقابل روسیه برای
متوقف کردن این طرح خبر داد.
روسیه به‌عنوان کشوری که دارای مرز مشترک با اروپای شرقی است از همان ابتدای مطرح شدن طرح نصب سپر موشکی آمریکا در 2 کشور جمهوری چک و لهستان، به درستی با فعال کردن ظرفیت‌های دستگاه دیپلماسی خود سعی کرد مانع از تحقق این طرح شود. روسیه حتی در برهه‌ای از زمان از حربه تهدید نیز استفاده کرده و آمریکا را تهدید کرد که سامانه موشکی این کشور را در اروپای شرقی هدف موشک‌های بالستیک خود قرار خواهد داد. روسیه معتقد است که هدف اصلی آمریکا از نصب این سامانه در اروپای شرقی تهدید موشکی روسیه است؛ البته برای این ادعا دلیل موجهی نیز دارد.
سامانه دفاع موشکی آمریکا از 2 قسمت تشکیل شده است. قسمت نخست یک ایستگاه راداری است که وظیفه‌اش تعیین موقعیت و شناسایی موشک‌های مهاجم و مخابره اطلاعات دریافتی خود به بخش دوم این سامانه یعنی ایستگاه پرتاب موشک‌های رهگیر است که قرار است در خاک لهستان مستقر شود. موشک‌های رهگیر وظیفه منهدم کردن موشک‌های مهاجم را پس از اینکه وارد جو زمین شدند، برعهده دارند. آنچه موجب نگرانی روسیه شده است این است که کشورهایی که برای نصب این سامانه انتخاب شده‌اند( خصوصا لهستان)در نزدیک‌ترین فاصله با مرزهای روسیه قرار دارند.
از سوی دیگر قسمت دوم سامانه دفاع موشکی یعنی ایستگاه موشک‌های رهگیر، در نزدیک‌ترین نقطه مرزی لهستان با روسیه قرار گرفته‌است. به معنای دیگر موشک‌های رهگیر این سامانه می‌توانند موشک‌های روسی را حتی پیش از اینکه بخشی از خاک اروپا را بپیمایند، در هوا منهدم کنند. این یعنی از کار افتادن توان موشکی روسیه؛ توان موشکی‌ای که این کشور سال‌های سال و در خلال جنگ سرد برای دستیابی به آن با ایالات متحده رقابت کرده بود. در نهایت اما آمریکا بدون توجه به نگرانی‌های روسیه، ماه گذشته توافقنامه نصب این سامانه در جمهوری چک را با مقامات این کشور امضا کرد.
امضای این توافقنامه خشم روسیه را برانگیخته و چند روز پس از آن شاهد سفر هوگو چاوز به روسیه و امضای قرارداد تسلیحاتی روسیه و ونزوئلا بودیم. علاوه بر آن روسیه اعلام کرد قصد دارد از پایگاه هوایی خود در کوبا بار دیگر استفاده کند و در نظر دارد چند بمب افکن هسته‌ای خود را به این پایگاه اعزام کند. به این ترتیب روسیه تلاش کرد تا به آمریکا هشدار دهد که اگر این کشور بخواهد در مرزهای غربی روسیه دست به تحرکاتی بزند که موجبات نگرانی مسکو را فراهم کند، مسکو نیز می‌تواند در آمریکای لاتین که به نوعی حیاط خلوت ایالات متحده محسوب می‌شود، تحرکاتی مشابه را انجام دهد. اعلام مقامات روسی مبنی بر عزم روسیه برای گسترش و تعمیق روابط خود با کشورهای آمریکای لاتین را می‌توان در همین راستا مورد بررسی قرار داد.
همزمانی امضای توافقنامه با بحران قفقاز
شاید بتوان گفت که همزمان شدن امضای توافقنامه موشکی آمریکا و لهستان با بحران قفقاز و جنگ روسیه و گرجستان، موجب شده است تا روابط روسیه و آمریکا بیش از پیش تیره شود. پیش از امضای این توافقنامه، بوگدان کلیچ، وزیر دفاع لهستان اعلام کرد که جنگ روسیه و گرجستان موجب شد آمریکا درخصوص پیش شرط‌های لهستان برای قبول توافقنامه، تمایل بیشتری از خود نشان دهد.
وزیر دفاع لهستان صراحتا اعلام کرد که آمریکایی‌ها بر این عقیده‌اند که روس‌ها قابل اعتماد نیستند. اما یک روز بعد، «جان رود»، مذاکره‌کننده آمریکایی و دولت لهستان، متفقا ارتباط میان بحران قفقاز و امضای این توافقنامه را رد کرده و اعلام کردند که یک هفته پیش از آغاز بحران قفقاز، درخصوص این توافقنامه به نتیجه رسیده بودند، اما مسکو نظری متفاوت دارد. مسکو معتقد است که همزمانی امضای این توافقنامه با بحران قفقاز نشان‌دهنده آن است که هدف اصلی طرح سپر موشکی آمریکا روسیه است، نه کشوری دیگر. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در اعتراض به امضای این توافقنامه سفر ماه سپتامبر خود به لهستان را لغو کرد. به این ترتیب بعید نیست این توافقنامه نقطه پایانی بر روابط مسکو و ورشو باشد.
حقیقت این است که آمریکا و لهستان از فرصتی که در پی درگیر شدن روسیه در جنگ با گرجستان به وجود آمد استفاده کرده و زمانی که تمامی ظرفیت‌های دیپلماتیک روی بحران قفقاز متمرکز شده بود امضای توافقنامه موشکی را اعلام کردند.
اما روسیه در چند سال گذشته همواره نشان داده است که هر جایی که پای منافع ملی‌اش در میان باشد با تمام قوا برای تحصیل آن منافع خواهد ایستاد. جنگ اخیر روسیه و گرجستان نیز شاهدی بر صحت همین مدعاست. روسیه‌ای که گرجستان را نوک پیکان سیاست‌های تهاجمی آمریکا و غرب در برابر خود می‌دید، بدون هیچ واهمه‌ای قدرت خود را به رخ کشیده و با بهره‌گیری از قدرت نظامی و فعال ساختن ادبیاتی متفاوت و دفاعی در دستگاه دیپلماسی خود، در برابر این سیاست‌های تهاجمی که جلوه آن حمله نظامی گرجستان به اوستیای جنوبی بود، ایستاد.
سپر موشکی آمریکا نیز که به نوعی تهدیدی برای منافع ملی روسیه محسوب می‌شود، چالشی جدید برای دستگاه دیپلماسی روسیه به حساب می‌آید. باید دید سیاست‌های مدودف و اندیشه‌های ولادیمیر پوتین، مرد قدرتمند صحنه سیاسی روسیه، چگونه رویکردی را برای مقابله با این تهدید برخواهند گزید.
